|
2-
فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ
(Энди кимга биродари томонидан бир оз афв қилинса). Бу оятда икки иш бор:
а) (أَخِيهِ биродари) сўзининг қўлланиши. Гўё ўликнинг эгалари қотилнинг биродарларидек. Бу гапда ўлик эгасини кечиришга, афв этишга ундаш бор.
б) (شَىْءٌ бир оз) сўзининг қўлланиши. Яъни, андаккина афв бўлса, қасос бекор қилинади. Бунинг маъноси ўлик эгаларидан бирортаси афв этса, бошқалари афв этмаса ҳам қасос бекор қилинади. Меросхўрлардан айримлари афв этиб, айримлари афв этмаса, афв тўла бўлмайди. Лекин қасос бекор қилинаверади. Бу ишда одамларга енгиллик бор. У Аллоҳнинг раҳмати, фазлу марҳаматидир.
ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ
(Бу (ҳукм) Парвардигорингиз томонидан енгиллик ва раҳм-шафқатдир).
3- Агар тўла ёки бир қисм афв бўлса, ўликнинг эгалари қотилдан тегишли хунни яхшилик билан талаб қилишлари, айни пайтда қотил ҳам ўз бўйнидаги товонни яхшилик билан бериши лозим бўлади. Шунда диллар таскин топиб, кўнгил хотиржамлашади.
Ўликнинг эгалари хоҳласалар товон эвазига кечирадилар, хоҳласалар ҳеч қандай товонсиз, шундоқ кечириб юборадилар. Ҳамма ҳолатда ҳам уларни мажбур қилинмайди. Улар қасосми, товонми, кечиришми, истаганларини қиладилар. Шундан ошириб ҳам юборолмайдилар. Пайғамбар с.а.в. айтадилар:
«مَنْ أُصِيبَ بِقَتْلٍ أَوْ خَبَلَ فَإِنَّهُ يَخْتَارُ إِحْدَى ثَلاَثٍ: إِمَّا أَنْ يَقْتَصَّ أَوْ أَنْ يَعْفُوَ وَإِمَّا أَنْ يَأْخُذَ الدِّيَةَ فَإِنْ أَرَادَ الرَّابِعَةَ فَخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ، وَمَنْ اِعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ نَارُ جَهَنَّمَ خَالِدًا فِيهَا»
«Кимгадир ўлим ёки тинчи бузилиш мусибати етса, у уч ишдан бирини танлайди: Ё қасос олади, ё кечириб юборади, ё товон олади. Агар тўртинчи ишни хоҳлаб қолса, унинг қўлидан ушланглар. Шундан кейин ҳам ким тажовуз қилса, ҳаддидан ошса, унинг учун жаҳаннам ўти бордир ва у дўзахда абадий қолур».39
Шунга биноан, ким қотилдан бошқасини ўлдирса ёки афв этганидан ё товон олганидан кейин қотилни ўлдирса, унинг учун
(39) Абу Довуд: 3898. Ибн Можа: 2613. Дорамий: 2245. Аҳмад: 4/31.
91-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208